సరళా అహుజా... ఇంటి నుండే అంతర్జాతీయ స్థాయిలో వ్యాపారం చేస్తున్నారు. ఒకప్పుడు ఫ్యాక్టరీలో కుట్టు పనిచేసిన ఈమె ఢిల్లీలోని తన ఇంట్లో షాహీ ఎక్స్‌పోర్ట్స్‌ను ప్రారంభించారు. నేడు ఇది భారతదేశంలో అతిపెద్ద ఎగుమతి సంస్థగా మారింది. అనేక అంతర్జాతీయ క్లయింట్లతో 65శాతం కంటే ఎక్కువ మంది మహిళలు కూడిన బలమైన శ్రామికశక్తిని కలిగి ఉంది. దీని ఎదుగుదల కోసం ఆమె చేసిన శ్రమ, కృషి గురించి నేటి మానవిలో...
షాహీ ఎక్స్‌పోర్ట్స్‌ భారతదేశపు అతిపెద్ద దుస్తులు తయారీ సంస్థ. 1970ల ప్రారంభంలో దాని వ్యవస్థాపకురాలు సరళా అహుజా ఇంటి నుండి తాత్కాలిక యూనిట్‌గా ఇది ప్రారంభమైంది. నేడు 1,15,000 ఉద్యోగుల శ్రామిక శక్తిని కలిగి ఉంది. భారతదేశం అంతటా 51 కర్మాగారాల నుండి ఈ సంవత్సరం రూ. 8,244 కోట్ల ఆదాయాన్ని ఆర్జించింది. అంతర్జాతీయ స్థాయిలో పెద్ద బ్రాండ్‌లను కలిగి ఉంది. ప్రస్తుతం సుమారుగా రోజుకు 10,000 ఆర్డర్లు పొందుతుంది.
కుట్టు ఆపరేటర్‌గా...
సరళా అహుజా వయసు ఇప్పుడు 86 సంవత్సరాలు. అనారోగ్యం కారణంగా రెండేండ్ల కిందట ఆమె తన పదవి నుండి రిటైర్‌ అయ్యారు. అయినా కంపెనీ విస్తరణ, అభివృద్ధి, కొత్త కార్యక్రమాలతో ఎప్పటికప్పుడు అప్‌డేట్‌ అవుతూనే ఉన్నారు. షాహీలో ఆర్గనైజేషనల్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ హెడ్‌గా ఆమె మనవడు అనంత్‌ అహూజా బాధ్యతలు చూస్తున్నాడు. ప్రస్తుతం ఆమెకు కాస్త జ్ఞాపకశక్తి తగ్గింది. అయినప్పటికీ మహిళల బలమైన వర్క్‌ఫోర్స్‌ను నిర్మించడంలో, స్థిరమైన భవిష్యత్తు కోసం కృషి చేయడంలో షాహి ప్రణాళికలను ఆమె వివరిస్తుంది. 16 ఏండ్ల వయసులో వివాహం చేసుకున్న సరళ, 22 ఏండ్ల వయసులో ఒక కర్మాగారంలో కుట్టు మిషన్‌ ఆపరేటర్‌గా పని చేసేవారు. పని, ఇల్లు రెండింటినీ నిర్వహించడం కష్టంగా ఉండడంతో ఒక సంవత్సరం తర్వాత ఆ పని వదిలేశారు
చాలా కష్టపడాల్సి వచ్చింది
''అయితే నాకు ఇంటి నుండి పని చేయడానికి ఆర్డర్లు వచ్చాయి. అది నాకు దొరికిన మంచి అవకాశం. అతి తక్కువ కాలంలోనే యుఎస్‌కి ఎగుమతి చేయవల్సి వచ్చింది. ఆ ఆర్డర్‌ల కోసం దాదాపు 15 మంది వర్కర్లను నియమించుకున్నాను'' ఆమె చెప్పారు. ఇది అంత సులభం కాదు. పని చేయడం కోసం ఆమె ఇంటికి వస్తున్న కార్మికులు, బయట చారు తాగడం గురించి ఇరుగుపొరుగు వారు నిరంతరం ఫిర్యాదు చేశారు. కానీ కుటుంబం మద్దతుతో వచ్చిన ఆర్డర్‌లను పూర్తి చేయగలిగారు. దీనికోసం సరళ చాలా కష్టపడాల్సి వచ్చింది. షాహీ ఎదుగుదల వేగంగా ఉంది. రూ. 5,000 పెట్టుబడితో ఆమె 1974లో ఢిల్లీలోని రంజిత్‌ నగర్‌లో షాహీ ఉత్పత్తి యూనిట్‌ను నెలకొల్పారు. రోజుకు దాదాపు 200 ఆర్డర్లతో వ్యాపారం నేరుగా అమెరికా, యూరప్‌లకు నెట్‌వర్క్‌ల ద్వారా ఎగుమతి చేయబడింది. అర్జంట్‌ ఆర్డర్‌ల కోసం కొన్నిసార్లు అర్ధరాత్రి వరకు కష్టపడి పని చేయడం సరళకి గుర్తుంది.
షాహీ కొనసాగింపు...
ఆమెకు హరీష్‌, సునీల్‌ అనే ఇద్దరు కొడుకులు. వీరు కాస్త ఎదిగిన తర్వాత పాఠశాల, కళాశాల నుండి వచ్చి సాయంత్రం పూట తల్లికి సహకరించేవారు. మనవడు అనంత్‌ మాట్లాడుతూ ''90వ దశకంలో మా నాన్న భారతదేశంలో వ్యాపారాన్ని మరింతగా విస్తరింపజేసే బాధ్యత తీసుకున్నారు. దాని దిగుమతులు చూసుకోవడానికి మా మామయ్య యుఎస్‌కి వెళ్లారు. అతి తక్కువ కాలంలోనే ఎగుమతులు బాగా పెరిగాయి'' అన్నారు. షాహికి మొదటి నుండి మహిళతో కూడిన బలమైన శ్రామికశక్తి ఉంది. ఇది తీను మనస్ఫూర్తిగా తీసుకున్న నిర్ణయమని సరళ చెప్పారు.
మురికి వాడలకు వెళ్ళి
''నేను సమీపంలోని మురికివాడల్లోని ఇళ్లకు వెళ్లి నా దగ్గర పని చేయమని మహిళలను ప్రోత్సహించాను. ఇల్లు లేకుండా వీధుల్లో నివసిస్తున్న మహిళలు ఎందరో ఉన్నారు. నాతో కలిసి పని చేయండి మీ పిల్లలకు మంచి విద్య, జీవితాన్ని అందించండి అంటూ వారికి అవగాహన కల్పించాను'' అంటూ ఆమె అప్పటి రోజులు ఆమె గుర్తు చేసుకున్నారు. ఆ సమయంలో స్థానికులు చాలాసార్లు ఆమెను బెదిరించారు. కానీ అవేవీ ఆమెపై పని చేయలేదు. నేడు షాహీ తన 1,15,000 బలమైన వర్క్‌ఫోర్స్‌లో 77,000 మంది మహిళలను కలిగి ఉంది. ''లడ్కే షైతాన్‌ హోతే హైన్‌ (మగవారు చెడ్డవారు కావచ్చు)''. వారు తమ స్త్రీలను కొట్టి వారి డబ్బు మొత్తాన్ని ఎత్తుకుపోయేరు. వాస్తవానికి 22 ఏండ్ల కిందట బెంగళూరులోని తన ఫ్యాక్టరీ ప్రాంగణంలో షాహి మొదటిసారిగా ఏటీఎంని కలిగి ఉందని అనంత్‌ పంచుకున్నారు. మహిళలు నేరుగా వారి జీతాలను వారి ఖాతాల్లో జమ చేసుకోవచ్చు. వారి సంపాదనపై నియంత్రణ కలిగి ఉంటారు. అనంత్‌ 2012లో వ్యాపారంలో చేరాడు. పని అభివృద్ధి, విభిన్న అంశాల పట్ల ఆసక్తి ఎక్కువ.
మహిళలకు లైఫ్‌ స్కిల్స్‌ ప్రోగ్రామ్‌
2007లో షాహి మహిళా శ్రామిక శక్తి కోసం సరళ చూపిన మార్గంతో స్పూర్తి పొంది వారి కోసం వ్యక్తిగత జీవిత నైపుణ్యాల కార్యక్రమం, వ్యక్తిగత అభివృద్ధి, కెరీర్‌ మెరుగుదల (P.A.C.E) కోసం పైలట్‌ చేసిన మొదటి కంపెనీగా షాహీ అవతరించింది. ఇది కమ్యూనికేషన్‌, టైమ్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌, నిర్ణయాధికారం, సమస్య పరిష్కారం, కార్యాలయంలో వారంవారీ గ్రూప్‌ సెషన్ల ద్వారా ఆర్థిక అక్షరాస్యత వంటి కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నారు. ఇప్పటివరకు 75,000 మంది మహిళలకు శిక్షణ ఇచ్చారు. షాహి తనP.A.C.E స్థాయిని పెంచడానికి లైసెన్స్‌ పొందిన మొదటి సంస్థ కూడా. దాని ఫ్యాక్టరీలకు మించి మహిళలకు శిక్షణ ఇస్తుంది. ఇది గురుగ్రామ్‌లోని టెక్స్‌ ఫాస్టెనర్స్‌ జిప్పర్‌ ఫ్యాక్టరీలో కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించింది. ఈ కార్యక్రమం కార్మికులు మెరుగ్గా పని చేయడంలో సహాయపడిందని అనంత్‌ అంటున్నారు. ఉత్పాదకత పెరుగుదలకు దారితీసింది. షాహీలో తన కుమారులు, మనవళ్ల పని పట్ల తాను చాలా సంతోషంగా ఉన్నానని సరళ చెబుతున్నారు. ఆమె రెండేండ్ల కిందటి వరకు ప్రతిరోజూ ఫరీదాబాద్‌ ఫ్యాక్టరీని సందర్శించేవారు. కానీ అనారోగ్యం కారణంగా పదవీ విరమణ చేయాలని నిర్ణయించుకుంది. ప్రస్తుతం షాహీ రీసైక్లింగ్‌ దుస్తులపై దృష్టిపెట్టింది. సానుకూల పర్యావరణ ప్రభావాన్ని సృష్టించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. హానికరమైన రసాయనాల స్థానంలో ప్రత్యామ్నాయాలను వెదుకుతుంది. అలాగే మన్నికను పెంచడంపై దృష్టి పెట్టింది. ఒకసారి వాడి పాడైపోయిన తర్వాత ఆ ఉత్పత్తిలో ఉపయోగించిన పదార్థాల విలువ కోల్పోకుండా భద్రపరచబడుతుంది. తిరిగి మళ్ళీ పనిలోకి తీసుకురాబడుతుంది.
పర్యావరణ హితంగా...
''వనరులతో మరింత సమర్థవంతంగా పనిచేయడానికి, వ్యర్థాలను బాగా ఉపయోగించుకోవడానికి, మరింత రీసైకిల్‌ చేయడానికి ఇది ఒక పెద్ద అవకాశం. రీసైక్లింగ్‌ దుస్తులను తయారుచేసే ప్రతి ప్రక్రియ పర్యావరణ అనుకూలమైనది. ఇది పూర్తిగా జీవఅధోకరణం చెందుతుంది'' అని అనంత్‌ చెప్పారు. అనంత్‌ సోదరుడైన ఆనంద్‌ అహూజా షాహీ రిటైల్‌ విస్తరణను నిర్వహిస్తున్నారు. ఇందులో భారతదేశంలో 35 నైక్‌ స్టోర్‌లు ఉన్నాయి. ''మేము స్కేల్‌లో ప్రభావాన్ని కొనసాగించాలనుకుంటున్నాం. కార్మికులకు మంచి జీవితాలను ఇవ్వాలనుకుంటున్నాం. నాన్న వ్యాపారాన్ని చూసుకుంటున్నపుడు ఇంత పరిమాణంలో కంపెనీని నడుపుతున్న మహిళా పారిశ్రామికవేత్త మరొకరు లేరు. ఆ ఘనత కేవలం నానమ్మకే దక్కుతుంది. షాహీని నిర్మించడానికి ఆమె చాలా కష్టపడి పని చేసారు. దీన్ని ఇలాగే కొనసాగేలా చూడడం మా బాధ్యత, కర్తవ్యం'' అన్నారు అనంత్‌.
- సలీమ
