దేశంలో గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని పేదలకు స్వాతంత్య్రానంతరం చట్ట ప్రకారం పనికి హామీ కల్పించిన ఏకైక చట్టం మహాత్మా గాంధీ జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ చట్టం. దీని ద్వారా దేశంలోని సుమారు 50కోట్ల మందికి పని హక్కు కల్పించాల్సి ఉన్నప్పటికీ నేటికి 33 కోట్ల మందికి కూడా పని ఇవ్వలేని స్థితి ఉంది. గ్రామీణ ప్రాంతాలతో పాటు పట్టణ పేదలకు విస్తరించాల్సి ఉండగా క్రమంగా కుదించబడు తున్నది. ముఖ్యంగా బీజేపీ నాయకత్వంలోని కేంద్ర ప్రభుత్వం గత ఎనిమిది సంవత్సరాల్లో ఒకటి రెండు సంవత్సరాలు మినహా ఈ పథకానికి నిధులను భారీగా తగ్గిస్తూ వచ్చింది. దీనివల్ల పని దినాలు తగ్గాయి. చేసిన పనికి నెల నుండి మూడు నెలల వరకు బిల్లులు పెండింగ్‌లో ఉంటున్నాయి. మతతత్వ రాజకీయాల చాటున కార్పొరేట్‌ అనుకూల విధానాలను వేగంగా అమలు చేస్తున్న బీజేపీ ప్రభుత్వం ఈ పథకాన్ని మెరుగు చేయడం కాదు, కుదించడమే లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
ఉపాధి హామీ చట్టం నేపథ్యం
2005 ఆగస్టు 23న దేశ పార్లమెంట్‌ చారిత్రాత్మకమైన జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ చట్టాన్ని ఆమోదించింది. ఈ చట్టం వచ్చిన రెండు నేపథ్యాలను కావాలనే పాలక పార్టీలు, ప్రధాన మీడియా విస్మరిస్తుంటాయి. అందులో ఒకటి, నాటి ప్రజల జీవన పరిస్థితులు. రెండు, రాజకీయ పరిణామాలు. స్వాతంత్య్రానంతరం పాలకవర్గాలు అమలు చేసిన ఆర్థిక విధానాలు అంతిమంగా ఒకవైపు కొద్దిమంది దగ్గర సంపద పోగుబడడానికి, మరోవైపు పేదరికం, నిరుద్యోగం, దారిద్య్రం పెరిగిపోవడానికి కారణ మయ్యాయి. ఈ పరిస్థితుల నుండి పాలకులు బయటపడడానికి ఎద్దులు, బండ్లు, ధోవతి, బియ్యం, సహకార రుణాల లాంటి సంక్షేమ పథకాలను అమలు చేశారు. ఈ పథకాలన్నీ తాత్కాలిక ఉపశమనాలే కావడంవల్ల ప్రజల జీవన విధానాన్ని మార్చలేకపోయాయి. ఈ పరిస్థితుల్లో 1991లో పి.వి.నరసింహారావు నాయకత్వంలో ఏర్పడిన కాంగ్రెసు సంకీర్ణ ప్రభుత్వం నూతన ఆర్థిక విధానాల పేరుతో ప్రయివేటీకరణ, ప్రపంచీకరణ విధానాలను అమలు చేసింది. దీంతో ప్రజలను పెనం నుండి పొయ్యిలోకి తోసినట్లయింది. ముఖ్యంగా గ్రామీణ పేదల పరిస్థితి దయనీయంగా మారింది. ఈ నేపథ్యంలో గ్రామీణ ప్రజల హక్కు గా ఉపాధి హామీ చట్టం రావలసి వచ్చింది.
రెండవ నేపథ్యం, రాజకీయ పరిణామాలు. ఆర్థిక విధానాల దుష్ఫలితాలు రాజకీయ, సామాజిక రంగాల్లో మార్పులకు దారితీస్తాయి. పాలక పార్టీల్లో ఎవరికీ పూర్తి మెజారిటీ రాని పరిస్థితి ఏర్పడింది. ప్రజా సమస్యలపై నిత్యం పనిచేసిన వామపక్షాల బలం చట్టసభల్లో గణనీయంగా పెరిగింది. 2004లో వామపక్షాల మద్దతు లేకుండా కేంద్రంలో ప్రభుత్వం ఏర్పడే పరిస్థితి లేదు. వామపక్షాల మద్దతుతో ఏర్పడిన యూపీఏ-1 సంకీర్ణ ప్రభుత్వం కనీస ఉమ్మడి ప్రణాళిక ఆధారంగా పరిపాలించాల్సి వచ్చింది. అందులో గ్రామీణ ఉపాధి హామీ చట్టంతో పాటు అనేక కీలకమైన అంశాలు ఉన్నాయి.
ఉపాధి చట్టం ఉద్దేశ్యం- అమలు
జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ చట్టంలో ముఖ్యంగా రెండు లక్ష్యాలు కీలకమైనవి. ఒకటి గ్రామీణ పేదలకు ప్రతి ఆర్థిక సంవత్సరం కనీసం వంద రోజుల పనిని చట్టం ప్రకారం కల్పించడం, పేదల జీవితాలకు కనీస భద్రతను ఇవ్వడం. రెండు, ప్రజల జీవన ప్రమాణాలను పెంచడానికి అవసరమైన మౌలిక సదుపాయా లను కల్పించడం. చట్ట ప్రకారం అర్హులందరికి పనులు కల్పించి, అందుకవసరమైన నిధులను కేటాయించి ఉంటే గ్రామీణ ప్రజల జీవితాల్లో పెద్ద మార్పు వచ్చి ఉండేది. అయితే పాలక పార్టీలకు ఈ చట్టాన్ని అమలు చేయడం ఇష్టంలేదు కాబట్టే చట్టం అమలులోకి వచ్చిన 17 సంవత్సరాల తర్వాత కూడా పనికి అర్హత ఉన్న వారిలో కేవలం 35 కుటుంబాలకు కూడా వంద రోజుల పని కల్పించబడడంలేదు.
కేంద్ర ప్రభుత్వం నిర్ణయించిన వేతనం కూలీలకు ఇవ్వాలంటే... ఉపాధి హామీ చట్టానికి ప్రస్తుత కూలీల సంఖ్యకు అనుగుణంగా రూ.ఒక లక్ష 20వేల కోట్లు కేటాయించాలి. కాని ఈ సంవత్సరం రూ.73 వేల కోట్లు మాత్రమే కేటాయించారు. ఇందులో గత సంవత్సరం బకాయిలు రూ.8 వేల కోట్లు ఉన్నాయి. అంటే కేవలం రూ.65 వేల కోట్లు. ఈ చట్టం అమలుకు అవసరమైన నిధుల్లో సగం కూడా కేటాయించ కుండా ప్రభుత్వం తన వర్గబుద్ధిని చాటుకుంది. కష్టజీవులకు చట్టప్రకారం నిధులు ఇవ్వడానికి ఇష్టపడలేదు. తన మిత్రులైన కార్పొరేట్‌ కంపెనీలకు మాత్రం ఈ ఎనిమిది సంవత్సరాల కాలంలో బ్యాంకు అప్పుల రద్దు, ప్రత్యక్ష, కార్పొరేట్‌ పన్నుల తగ్గింపు, వివిధ రాయితీల కింద సుమారు రూ.లక్షన్నర కోట్లు కట్టబెట్టింది. బీజేపీ అధికారంలోకి రాకముందు 2013-14లో వంద రోజులు పూర్తి చేసిన కార్మికుల సంఖ్య 4,70,000 ఉండగా, 2014-15లో 2,50,000, 2015-16 నాటికి 1,70,000 మందికి తగ్గిపోయింది. ప్రస్తుతం 2,10,000 ఉంది. సగటు కూలీ పనిదినాల సంఖ్య 2013-14లో 46 రోజులు ఉండగా, 2014-15లో 39 రోజులకు తగ్గింది. ప్రస్తుతం 33రోజులు మాత్రమే పనులు కల్పిస్తున్నారు. కేరళలో సీపీఐ(ఎం) నాయకత్వం లోని వామపక్ష ప్రభుత్వం మాత్రమే ఉపాధి కూలీలతో పాటు, వ్యవసాయ కూలీలకు రోజు కూలీ రూ.600 అమలు చేస్తున్నది. దేశంలో గ్రామీణ పేదలతో పాటు, పట్టణ పేదలకు కూడా ఉపాధి హామీ చట్టాన్ని అమలు చేస్తున్న ఏకైక రాష్ట్రం కేరళ. ఈ మధ్యనే రాజస్థాన్‌ ఈ దిశగా చర్యలు తీసుకుంది. వ్యవసాయ రంగంలోకి వచ్చిన ఆధునిక యంత్రాలు గ్రామీణ ప్రజల వ్యవసాయ పనిదినాలను తగ్గించి వేస్తున్నాయి. కేంద్ర గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ లెక్కల ప్రకారం గత పది సంవత్సరాల్లో ఎన్నడూ లేనంతగా ఈ సంవత్సరం 15 రాష్ట్రాల్లో 57.8శాతం మంది మహిళలు ఉపాధి హామీ పనులకు వెళ్లారు. ఇందులో కేరళ, తమిళనాడు అగ్రభాగాన ఉన్నాయి. బీజేపీ పాలిత రాష్ట్రాలు ముఖ్యంగా ప్రధాని స్వంత రాష్ట్రం గుజరాత్‌లోగాని, ఉత్తరప్రదేశ్‌లోగాని తామ ప్రభుత్వం నిర్ణయించిన కనీస వేతనం, 100రోజుల పని దినాలు, ఎందుకు అమలు కావడంలేదు? పట్టణ పేదలకు పని ఎందుకు కల్పించడంలేదు?
పాలక పార్టీల స్వభావం
బయటకు ఎన్ని మాటలు చెప్పినా పాలక వర్గ పార్టీలన్నింటికీ ఉపాధి హామీ చట్టాన్ని అమలు చేయడం ఇష్టం లేదు. కారణం తమ వెనుక ఉన్న పెట్టుబడిదారీ, భూస్వామ్య వర్గాల ప్రయోజనాలు. పేదలకు పని హక్కుగా ఉండకూడదనేది ప్రపంచీకరణ విధానం. శాశ్వత ఉద్యోగాలను తొలగించే విధానాలను అమలు చేస్తున్న పాలక పార్టీలు గ్రామీణ పేదలకు పని హక్కును చిత్తశుద్ధితో అమలు చేస్తారని ఊహించలేం. అంతేకాదు, ఉపాధి హామీ వల్ల వస్తున్న సామాజిక మార్పులు కూడా వీరు అంగీకరించడంలేదు. అందుకే ఈ చట్టం పట్ల ఈ వర్గాలు అనేక దుష్ప్రచారాలు చేస్తున్నారు. వీరి స్వభావానికి అను గుణంగా ప్రభుత్వాలు ఈ నిధులను ఇతర పనులకు మళ్లించడం, యంత్రాలతో పనులు చేయించడం, అవినీతిని పరోక్షంగా ప్రోత్సహించడం జరుగుతున్నది. చట్ట ప్రకారం పేదలు తమ పనిహక్కును కోల్పోవడం అంటే వారు జీవించే హక్కును కోల్పోవడమే. దేశ స్వాతంత్య్ర అమృతోత్సవాలు జరుపుకుంటున్న రోజుల్లో గ్రామీణ ప్రజల వినియోగ వ్యయం 8.8శాతం తగ్గింది. ఆహారంపై చేసే సగటు వ్యయం భారీగా తగ్గిపోయింది. దీని ప్రభావం గర్భణీ స్త్రీలు, పిల్లలపై స్పష్టంగా ఉంది. పేదల్లో 68శాతం మంది గర్భణీ స్త్రీలు రక్తహీనతతో, 42శాతం పిల్లలు పోషకాహార లోపంతో బాధపడుతున్నారు. కార్మిక చట్టాలను, రైతుల హక్కులను కాలరాస్తున్న కేంద్రప్రభుత్వం వ్యవసాయ కూలీల ఉపాధి హామీ చట్టం ఉసురు తీస్తున్నది. కార్మిక, కర్షకుల ఐక్యత ద్వారానే ఈ ప్రజా వ్యతిరేక విధానాలను ప్రతిఘటించ గలం. అందుకే విశాల ఐక్యత, విశాల ఉద్యమాలే పరిష్కారం.
- వి. రాంభూపాల్‌