అక్కడ పేకమేడల్లా కూలిన భవ నాలు... శిథిలాల కిందనే మృతదేహాలు... కొనసాగుతున్న సహాయక చర్యలు... భీతిల్లిన ప్రజలు... ఓవైపు హాహాకారాలు... మరోవైపు ఆర్తనాదాలు... ఇది టర్కీ (తుర్కియే), సిరియాలో మూడు రోజుల కిందట భూ ప్రళయం సృష్టించిన మరణమృదంగం. ఏమిటీ ఘోరం, ఎందుకీ వైపరీత్యం! కారణమేదైనా కావచ్చు. ప్రకృతీ ప్రకోపానికి బలైపోయింది శరణార్థులు, పౌరులు. అక్కడి హృదయవిదారక దృశ్యాలు ప్రపంచాన్ని కంటతడి పెట్టించాయి. కూతుర్ని కోల్పోయి శోకిస్తున్న తండ్రి, బిడ్డకు జన్మనిచ్చి కన్నుమూసిన తల్లి, తమ్ముడిని కాపాడేందుకు ప్రయత్నిస్తున్న అక్క చూపరుల గుండెల్ని పిండేస్తున్నాయి. ఇంకా కాళ్లు చేతులు కోల్పోయిన వారు, వెన్నుపూస విరిగి లేవలేని స్థితిలో ఉన్నవారు ఎంతో మంది క్షతగాత్రులు తాము బతికే ఉన్నామని, కాపాడాలంటూ ఆర్తనాదాలు చేయడం అక్కడి పరిస్థితికి అద్దం పడుతోంది. 4700 భవనాలు కూలిపోయాయి. వాటి కింద చిక్కుకున్న మృతదేహాల లెక్క తేలాల్సి ఉంది. మొదట 2,600 చనిపోయి నట్టు వార్తలు వచ్చినప్పటికీ రోజురోజుకూ శవాల గుట్టలు పేరుకుపోతున్నాయి. ఇప్పటివరకు టర్కీలో 7,108మంది చనిపోగా, సిరియాలో సుమారు 2,530మంది మరణించినట్లు అధికారిక సమాచారం. కానీ దాదాపు 20వేల వరకు మర ణాలు ఉండవచ్చని ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ(డబ్ల్యూహెచ్‌ఓ) అంచనా. తీవ్రమైన మంచు కారణంగా సహాయక చర్యలకు కొంత ఆటంకం కలుగుతోందని నేషనల్‌ డిజాస్టర్‌, ఎమర్జెన్సీ మేనేజ్‌మెంట్‌ అథారిటీ పేర్కొంది. భూ కంపధాటికి పది ప్రావిన్స్‌ల పరిధిలో మూడు నెలల పాటు అత్యవసర పరిస్థితిని విధిస్తున్నట్టు తుర్కియే అధ్యక్షుడు రెసెపె తయ్యిప్‌ ఎర్డోగాన్‌ ప్రకటించాడు. మే 14 అధ్యక్ష ఎన్నికలు జరిగే ముందు వరకు ఇది అమల్లో ఉండనుంది.
సిరియాకు అందని ఐరాస సాయం
టర్కీలో అనేక రాష్ట్రాలు, ఓడరేవులు ధ్వంసమయ్యాయి. టర్కీకి సాయపడేందుకు భారత్‌ ముందుకొచ్చినా సిరియాకు అందాల్సిన ఐక్యరాజ్యసమితి సాయం నిలిచిపోయింది. దశాబ్ద కాలంగా అంతరంగిక యుద్ధంతో అతలాకుతలమైన ప్రాంతంలోనే తాజాగా భూ కంపం కూడా సంభవించడంతో అక్కడి పరిస్థితి చాలా దారు ణంగా ఉంది. ఇప్పటికే మానవతా సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటున్న సిరియన్లు ఈ భూ ప్రకపంనలతో చాలానే నష్టపోయారు. చరిత్రను చూసినట్టయితే ఐదు భూకంపాలు మానవాళికి పీడకలలుగా మిగిలాయి. ఇప్పటికి కూడా వాటిని తలుచుకుంటే భయంతో వణికి పోయేవారెందరో! రికార్డుల్లో నమోదైన అతిపెద్ద భూకంపం 1960 మే 22న చిలీలోని బయో-బయో ప్రాంతంలో 9.5తీవ్రతతో భూమి దాదాపు కంపించింది. మానవ చరిత్రలో చవిచూసిన అతిపెద్ద ఉపద్రవాల్లో ఇది కూడా ఒకటి. భూకంపం వచ్చిన రెండు గంటలకు రాకాసి అల ఒకటి భారత్‌లో అండమాన్‌-నికోబార్‌ దీవులు, ఆంధ్రప్రదేశ్‌, తమిళనాడు తీరాలను తాకాయి. జపాన్‌ చరిత్రలో అతిపెద్ద భూకంపం 2011లో నమోదైంది. భారత దేశంలో చూస్తే భూ కంపం తీవ్రత ఆధారంగా నాలుగు భూకంప జోన్లుగా విభజించారు. ఇందులో ఈశాన్య భారతదేశం, ఉత్తర బీహార్‌, పశ్చిమ, మధ్య హిమాలయ ప్రాంతం, ఉత్తరాఖండ్‌, హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌ (కాంగ్రా), గుజరాత్‌, అండమాన్‌ నికోబార్‌ దీవులు, జమ్మూ కశ్మీర్‌ ప్రాంతాలున్నాయి.ఈ జోన్‌ అత్యంత తీవ్ర భూకంపాలు సంభవించే ప్రాంతాలుగా గుర్తించారు. తెలుగు రాష్ట్రాల్లో చూస్తే విశాఖపట్నం, హైదరాబాద్‌ సేఫ్‌ జోన్‌లో ఉన్నట్టు నిపుణులు ప్రకటించారు.
మానవ తప్పిదాలు... భూకంపాలు..?
భూభౌతిక పరిణామ ప్రభావాల వలన భూమి అంతర్గత పొరల్లో ఏర్పడే కదలికలు, అగ్నిపర్వతాలలో తలెత్తే మార్పుల ప్రభావం వల్లనే భూకంపాలు సంభవిస్తూ ఉంటాయి. ఇవి ప్రకృతిపరమైనవే అనడంలో ఎటువంటి సందేహమూ లేదు. కాబట్టే వీటిని ఏ విధంగానూ నియంత్రించలేకపోతున్నాం. అయితే పైన పేర్కొన్నట్టు భూభౌతిక పరిణామ ప్రభావాలకు తోడుగా మనుషులు చేసే పనుల వల్ల కూడా కొన్ని సార్లు భూకంపాలు సంభవిస్తూ ఉన్నాయని శాస్త్రజ్ఞులు చెబుతున్నారు. వాటిలో ప్రధానమైనది ప్రకృతి సమతుల్యతను దెబ్బ తీసే అడవులు నరికివేయడం, బహుళ అంతస్తుల భవనాల నిర్మాణం, భారీ జల విద్యుత్‌ ప్రాజెక్టులు వంటి మానవ చర్యలు భూమ్యావరణ స్థితికి భంగం కలిగి భూకంపాల రాకకు కారణమవుతున్నాయని నిర్ధాంచారు. దీంతో పాటు పర్యావరణ కాలుష్యం కూడా పరోక్షంగా భూకంపాలకు కారణం కావచ్చు అని కూడా కొంతమంది అభిప్రాయాలు వెల్లడిస్తున్నారు. వాతావరణ కాలుష్యంతో పెరుగుతున్న భూతాపం వల్ల భూమి లోలోపలి పొరలపై తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపుతాయని శాస్త్రజ్ఞులు చెబుతున్నారు. అడవుల ధ్వంసం, వాహన కాలుష్యం, పారిశ్రామిక వ్యర్థాలు పర్యావరణంపై ప్రతికూల ప్రభావానికి కారణమవుతున్నాయి. దీంతో వాతావరణంలో ఆకస్మత్తుగా మార్పులు చోటుచేసుకుంటున్నాయి. ఇవన్నీ వరదలకు, సముద్ర మట్టాలు పెరగడానికి దారితీసి భూలోపలి పొరల్లో సాగే అలజడి మరింత వేగవంతం చేయడం ద్వారానే భూకంపాలు వస్తున్నట్టు నిపుణులు చెబుతున్నారు. అయితే ఈ విపత్తును తుపాన్ల వలె ముందుగా గుర్తించ గలిగితే ప్రాణ నష్టం జరగకుండా బయట పడవచ్చు. అయితే అటు వంటి అత్యాధునిక వ్యవస్థ ఇంత వరకూ లేదు. అయితే ఆధునిక పరిశోధనలు ఫలితంగా కొన్ని దేశాల్లో 30 సెకన్ల ముందే భూ కంపాల రాకను గుర్తించే వ్యవస్ధ ఉంది. భారత్‌లో మాత్రం చాలా కాలం వరకూ దీని రాకను తెలుసు కోవడానికి ఉపయో గించే పరిజ్ఞానం కేవలం ప్రాథమిక ప్రకంపనలు గుర్తించేదిగా మాత్రమే అందుబాటులో ఉంది. భూ కంపాలను పసిగట్టే సాంకేతికతను తయారు చేసుకోగలగాలి. అప్పుడే ప్రపంచంలో పరిణతి చెందిన దేశంగా చెప్పుకోవడంతోపాటు అది ప్రజా జీవన విధానానికి భరోసా కలిగించేందుకు దోహదపడుతుంది.

- ఎన్‌. అజరుకుమార్‌